SEKHUKHUNE EAST DISTRICT

NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE

KERETI YA 11

SEPEDI LELEME LA GAE (HL)

LEPHEPHE LA BOBEDI (P2)
TLHAHLOBO YA GARE GA NGWAGA
PHUPU 2023
TLHAHLO YA GO SWAYA

MEPUTSO : 80
Palomoka ya matlakala ke: 13

Tokelo ya ngwalolllo e eletswe Petla

Sepedi Leleme la Gae / P2 2 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

KAROLO YA A : THETO
NGWEDI WA LETOPANTA – Mokaba LJ et al
POTŠIŠO YA 1 : TOKA E PADILE

Mohlala wa karabo
Teori – Poeletšo kegedikarolo tše itšego tša polelo di boeletšwa. bjalo kamedumo
mantšu bjalobjalo
-Go na le mehuta e mebedi ya poeletšo e lego :
Poeletšo ya dikarolo tša polelo. Mohl .Poeletšo ya ditumanoši, ya
ditumammogo,mantšu,dikafoko,dikgopolo bjalobjalo
Poeletšo ya dikarolopolelo go lebeletšwe maemo a tšona seretong
Mohl Poeletšothomi,poeletšogare,poeletšokgaotši,poeletšofelo bjalob
Mohola wa poeletšo ke go gatelela kgopolo ye e rilego le go tšweletša mošito
wa sereto
Tirišo
Poeletšothomi – Yona e hwetšwa mathomong a methalotheto. mohl
Ka – Methalotheto ya 1 le 2.
Kokwanahloko –Methalotheto 3 le 4
Ke – Methalotheto 6 le 7
Ke tšhwene ya roto – Methalotheto 14 le 15
Bolwetši – Methalotheto 18 le 19
Poeletšophetšo –E bonala mafelelong a methalotheto ye e šalanago morago mohl
Ko – Methalotheto 1 le 2
Wa – Methalotheto 6 le 7
Poeletšoputla – E bonala methalothetong ka go putla mohl
Ke a – methalotheto 7 le 9
Sepedi Leleme la Gae / P2 3 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

Poeletšokgaotši – E bonala methalothetong ka go kgaotša methalotheto mohl

Ke – methalotheto ya 10 le 14
Poeletšo ya sekafoko – Sekafoko se a boeletšwa mothalothetong mohl
Ke a –Mothalotheto wa 7 [10]

POTŠIŠO YA 2 : KE BE KE SA GO LEBELETŠE
2.1 -Bao ba ithobaletšego – Phefolo /Pebofatšo (2)
2.2 ababcdcdefefgg (1)
2.3 Koloi ya go namelwa ke bao ba hlokofetšego (1)
2.4 Thetosello –Serogole o hlokofetše mola ba salebeletše tše botse go yena
Sonete – Sereto se se na le methalotheto e 14 (2)
2.5 Entjapemente/Kelelothalo/Kgopolotšweledi –Kgopolo ya gore koloi yeo ke
ya go namelwa ke bao ba hlokofetšego , e fetela mothalothetong o latelago (2)

2.6 Dikarabo di ka fapana

Moya wa manyami-Ke nyamišwa ke gore Serogole o hlokofetše mola ba sa letetše
tšebotse go tšwa go yena (2)

POTŠIŠO YA 3 : O KAE YENA?

3.1 Thagaletswalo (1)
Ke tle ke kgone go hlabjwa ke phefo (1)
3.2 -Tate yoo a ntlišitšego go leno lefase
Lefase la batswadi le bana
Tlemanyithalo / Kgokanyi/Neelano (2)
3.3 Ke godile (1)
3.4 Tshwantšhanyo –Le ge sereti se humile,efeela ga se ipshine ka bophelo (2)

3.5 - Sereti se kgopela mmagwe Marumo gore a mmotše nnete gore tatagwe o kae
Sepedi Leleme la Gae / P2 4 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

- Sereti se kgopela karabo e le ngwana wa mathomo ka gabo (2)

3.6 Dikarabo di ka fapana
-ngwana ona le tokelo ya go tseba tatagwe
[10]

POTŠIŠO YA 4 : BASWA LE ROBETŠE

4.1 Le ikgapa le ikgoroša (1)

Ditsebe le di kitetše motu (1)
4.2 Le a tlaišwa, le a hlorišwa
Molawana wa kgaoganyo-Mothalotheto o arolwa ka dikarolometara tše pedi
Karolometara 1 –Le a tlaišwa
Karolometara 2- Le a hlorišwa
Dikarolometara di aroganywa ke sešura seo e lego khutšo ya thlago mme sa
laetšwa ka leswao la /
Le a tlaišwa / Le a hlorišwa (2)
4.3 Putšana/Phuthiana ya boya bonthlana e gola ka go ikilela – Ge baswa baka tlogela
gosepela mašego, gona ba tlo phema dikotsi (2)
4.4 Tumelokganetši – Baswa ba a phela efeela ga ba ithute ka dikotsi tšeo di
ba hlagelago ge ba sepela bošego, bjalo ka go katwa (2)
4.5 Maikutlo a ka fapana mohl Maikutlo a manyami – Ke nyamišwa ke gore ge baswa
ba sepela bošego ba a katwa (2)

[10]
Sepedi Leleme la Gae / P2 5 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

POTŠIŠO YA 5 : NTLOLESWISWI – NS Puleng

5.1 Kelelothalo/Entjapemente – Ntlo yekhwi ke ntlo mang magagešo
- Ge diphukubje le mahlalerwa e phuthile? (1)
Potšišoretoriki – Ntlo yekhwi ke ntlo mang magagešo
-Ge diphukubje le mahlalerwa e phuthile?
-Kgoši ke mang ge bohle e le dibakaborena? (1)
5.2 - Kgolegong go tletše batho ba mediro ya go se loke
- Kgolego e kgaogantše batho le bao ba bego ba phela nabo (2)
5.3 Le gatelela kgopolo ya tšhomišo ya molao (1)
5.4 - Ditematheto ke tše 7
-Tematheto ye nngwe le ye nngwe e bopilwe ka methalotheto ya meraro
- Methalotheto ke e mekopana,ye metelele le ya magareng (3)
(TŠE THARO fela)
5.5 Balekwa ba tla fa dikarabo tša go fapana
Ke moya wa kgahlego / tumišo
-Go tumišwa seo kgolego e lego sona / e se dirago (2)
[10]
Sepedi Leleme la Gae / P2 6 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

KAROLO YA B : PADI
POTŠIŠO YA 6 : POTŠIŠO YE TELELE
DIPŠHESAMARE TŠA LUSAKA : Molope Mathete
Tikologo
Mohlala wa karabo
Tikologo ke lefelo la ditiragalo tša baanegwa ka nako ye e rilego.Tikologo e lebane
lelefelo le nako.Go na le mehuta e mebedi ya tikologo e lego tikologo ya sebjalebjale le
tikologo ya segologolo.Mehuta ye e laolwa ke diteng tša sengwalwa
Ge go bolelwa ka tikologo ya sebjalebjale ka gare ga sengwalwa, go supšwa gore
ditaba diteng tša sengwalo seo di lebane le ditaba tša sebjalebjwale tšeo di hwetšwago
mafelong a sebjwalebjwale ,nakong ya sebjalebjale.Go ka ba mafelo a go swana le
ditoropong fao go nago le dikoloi le dipetlele bjalobjalo

Ge go bolelwa ka tikologo ya segologolo go supša gore diteng tša sengwalo seo di

lebane le ditaba tša segologolo tšeo di hwetšwago mafelong a segologolo nakong ya
segologolo.Go ka bolelwa ka mafelo a go swana le kgorong, mošate bjalobjalo

Tikologo ya padi ye ya Dipšhesamare tša Lusaka ke ya sebjalebjale

Tirišo
Nako – Ke nako yeo ditiragalo di diregago ka yona
Go dirišwa dithekisi go ya mešomong
-Maloka o fiša dipitša marago ka ge mosadi Sebolaiši a be a lapišitšwe ke go ema
lebaka leletelele boematekisi bja Denneboom
Mmasepala ke moabaditerelo motseng
-Mošhidi le Lekaba ba tsena ka meagong ya mmasepala wa Thabanatshwane go iša
sello sa kabo ya ditirelo
-Badudi ba Lusaka ba dira boepelaetšo mabapi le go se abelwe ditirelo, ba senya
thoto ya setšhaba
Sepedi Leleme la Gae / P2 7 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

Dikhorane di diriša difofane go tšea maeto

-Mojapeu le Lekgwai ba swara sefofane sa go tšwa boemafofne bja OR Tambo go
ya Kapa
-Sefaanaga sa Mojapeu sa majabajaba se palelwa ke go fihla mo badudi bamo
letilego gona
-Lekgwai o be a na le difatanaga tša go dirwa mafaseng a ka moše wa mawatlle go
swana le Jeremane, o rata Jaquar
Dikhorane di dula toropong
-Mojapeu o goroga lapeng la gagwe la majabajaba kua Waterkloof
-Lekgau o dula Sandton
Go nwewa mabjala a sekgowa
-Mojapeu ge a fetša go hlapa o tšea beine
Go balwa dikuranta
-Maloka le Sebolaiši ba bala lephephe la kurant ya “The news” go kwa ditaba tša
Mojapeu ge a swerwe ka ditatofatšo tša go jabetša masepala dimilione tša diranta
Ditšhelete di lotwa dipankeng
-Diakhaonte tša panka tša Mojapeu di ile tša tswalelwa
Bagolegwa ba romelwa dikgolegong
-Mojapeu le Lekgwai ba rometšwe kgolegong ka molato wa boradia bja tšhelete ya
masepala

Lefelo : Ke moo ditiragalo tša baanegwa di diregago gona

Mahube
- Lefelo la dikhorane kgauswi le Lusaka
- Makibela yo a romilwego ke setšhaba sa Mahube o thulana le Mojapeu
Sepedi Leleme la Gae / P2 8 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

Mamelodi
-Ke ga gabo Mojapeu
-Mojapeu o fapana le Lekgwai ka polelo ge a re o tla rekisa ngwako wa gagwe a
boela Mamelodi gore a kgone go lefela moemedi
Dikantorong tša masepala
-Moo go bego go šoma Mojapeu
-Mojapeu ga a phedišane le setšhaba gabotse o ba tshepisša dilo tše a ka se di
phethagatšego
-Setšhaba sa Lusaka se leba dikantorong tša Thabanatshwane go dira ditšhupetšo
Boemafofane bja OR Tambo
-Mojapeu le Lekgwai ba ile ba namela sefofane ge ba e ya Kapa
Waterkloof
-Mojapelo o tsenetše lapeng la gagwe la majabajaba a thoma ka go yo hlapa ka
kamoreng ya bohlapelo
Sandton
-Lekgwai o agile ngwako wa majabajaba gona moo
Boemathekisi bja Denneboom
-Ke mo Sebolaisi a bego a namela dithekisi gona
Ka lapeng la Maloka le Sebolaisi
- Ke le lengwe la malapa a Lusaka mo go lego masetlapelo a bošuana bja go hlola
ke thlokego ya ditirelo
Lapeng la makakola
-Lapa le le kgauswi le legora le le ageleditšego seporo sa terene mme ba hlorišwa ke
lešata la terene ge e feta
Kgolegong
-Mojapeu le Lekgwai ba rometšwe kgolegong ka molato wa go radia masepala
dimilione tša diranta
Boemathekisi bja Denneboom
-Ke mo Sebolaiši a bego a namela dithekisi
Sepedi Leleme la Gae / P2 9 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya 12
NSC

Thumo-Mongwadi o kgonne go tšweletša tikologo ya padi ka mokgwa wa maleba go

thuša go tšweletša morero [25]

POTŠIŠO YA 7 : POTŠIŠO YA SETSOPOLWA

DIPŠHESAMARE TŠA LUSAKA – Malope Mathete
SETSOPOLWA SA A
7.1 Ke bašomimmogo / ke bagwera (1)
7.2 -Go bolelwa ka sefofane le boemafofane
-Go bolelwa ka hotele bj.bj (2)
7.3 Dikarabo di ka fapana Ke moradia / O na le megabaru –O šomiša mašeleng a
setšhaba go ikhola (2)
7.4 Baetapele ba phegelele go hlankela setšhaba ka go phetagatša ditshepišo gore
le ka moso ba kgone go ba kgetha (2)
7.5 Mongwadi ga a tšee karolo ka gare ga sengwalo, ka ge a dirišitše motho wa
boraro go re anegela ditiragalo
-Re anegelwa ka ditiragalo tša go ya Kapa ga Mojapeu le Lekgwai (2)
7.6 Leina la puku ke Dipšhesamare tša Lusaka mola :
-Diteng tša puku di bolela ka masepala wa Thabatshwane wo o bego
o sa abele badudi ba Lusaka ditirelo tša motheo
-Thlokego ya kabo ya ditirelo e dirile gore mekhukhung ya Lusaka go se ke
gwa dulega le go sepelega ka baka la ditšhila,, e be dipšhišamare (3)
7.7 Maikutlo a ka fapana
-Maikutlo a manyami-Ke nyamišwa ke gore ditšhelete tšeo di swanetšego go
šomišetšwa kabong ya ditirelo , ba ithabiša ka tšona ka go ya Kapa le go reka
basetsana (2)

SETSOPOLWA SA B
7.8 Mojapeu,
-Bontši bja ditiragalo tša padi ye di dikologa godimo ga gagwe
Sepedi Leleme la Gae / P2 10 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya
12
NSC
-Morero wa buka o theilwe godimo ga gagwe
-Ditiro tša gagwe di phadima go feta tša ba bangwe (2)
7.9 Thulanontle
-Mojapeu o thulana le setšhaba mo setšhaba se ilego sa fetša se tšhumile
dikantoro ka lebaka la pefelo (2)
7.10 Masepala wa Thabanatshwane ga o abele badudi ba Lusaka ditirelo tša
Motheo go ya ka ditshepišo (1)
7.11 Dikarabo di ka fapana –Mojapeu a ka bolawa ke setšhaba
-Maphodisa a ka bitšwa gomme setšhaba sa gobatšwa (2)
7.12 - Sehloa e lego thulano ya mafelelo ka bukeng
-Badudi ba befetšwe mme ba thulana le boetapele ka gore ba lapišitšwe ke
ditshepišo tša go se phethagatšwe (2)
7.13 Morero wa padi ye o theilwe godimo ga bomenetša ka mebasepaleng ka
baetapele ka ge bo gwahlafatša kabo ya ditirelo
-Setsopolwa se se mabapi le Mojapeu yo a lego mathateng a ditšhelete ka lebaka
la bomenetša le megabaru (2)
7.14 Maikutlo a ka fapana
Maikutlo a manyami
-Ke nyamišwa ke ge setšhaba se senya dithoto ge se befedišitšwe ke go nyaka
ditirelo (2)

POTŠIŠO YA 8 : LERATOSELLO –JRL Rafapa

Tikologo
Mohlala wa karabo
Teori –Tikologo ke lefelo la ditiragalo tša baanegwa ka nako ye e rilego.Tikologo e
lebane le nako le lefelo.Go na le mehuta e mebedi ya tikologo e lego tikologo ya
sebjalebjale le tikologo ya segologolo.Mehuta ye e laolwa ke diteng tša sengwalo
Sepedi Leleme la Gae / P2 11 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya
12
NSC
Ge go bolelwa ka tikologo ya sebjalebjale re šupa gore diteng ta sengwalo seo di
lebane le ditaba tša sebjalebjale tšeo di hwetšwago mafelong a sebjalebjale nakong ya
sebjalebjale. Go kaba mafelo a go swana le toropong moo go nago le dikoloi
Ge go bolelwa ka tikologo ya segologolo re šupa gore diteng le lebane le ditaba tša
segologolo tšeo di hwetšwago mafelong a segologolo nakong ya segologolo bjalo
kakgorong ,mošate bjalobjalo
Tirišo
Nako- Ke nako yeo ditiragalo di diregago ka yona
Ditšhaba di bušwa ke magoši
-GaSeroboka go buša kgoši Seroboka
Magoši a thekgwa ke bakgoma le bakgomana
-Leso ke mokgoma wa kgoši Seroboka
Go ba le dintwa gare ga magoši ge a hlaselana
-Kgoši Seroboka o hlasela motse wa kgoši Sephuma,o thopa ba lapa la mošate
Dikopano tša mosate di bitšwa ka phalafala
-Diphofa o letša phalafala go kgoboketša madira a Seroboka
Dingaka di tshepilwe go thuša setšhaba
-Lekokoro ke ngaka ya madira a kgoši Seroboka
Go bitšanwa ka direto le meeno
-Kgoši Seroboka o bitšwa Seroboka –kgong-tša meketla
Go aparwa diaparo tša setšo
-Kgoši Sephuma o dutše lapeng la mošate a apere letlalo la nkwe
Dibjana ke tša segologlo
-Senano o tlišetša Mmapelo meetse ka lehlapelo

Lefelo :Ke moo ditiragalo tša baanegwa di diregago gona

Kgorong ya mošate
-Mmatšatši o tla kgorong go tliša molaetša wa gore Senoinoi o boile
Sefateng
-Go be go dula Lepamo, thlodi ya gaSephuma
Sepedi Leleme la Gae / P2 12 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya
12
NSC
Mokgahlo ga maswika
-Kgaladi le Senoinoi ba iphihlile gona morago ga go tšhaba gae
Ga Kgoši Ntwampe –
-Makgwaakgwaa o goroga gona le Lepamo go tla go begela kgosi gore Sephuma o
hlasetswe
Ga kgoši Motsepe
-Kgaladi le Senoinoi ba goroga ba nametše lekaba go bega gore Ntwampe o
hlasetše Seroboka
[25]

POTŠIŠO YA 9 : POTŠIŠO YA DITSIPOLWA

LERATOSELLO –JRL Rafapa
SETSOPOLWA SA E
9.1 Ke baratani (1)
9.2 Go bolelwa ka magoši
-Go bolelwa ka mošate
9.3 Ke motho wa bogale
-O sepela le banna ba bogale bjalo ka bo Diphofa ka gare ga Manong a ga
Seroboka ka gore a tseba lerumo (2)
9.4 Batho ba swanetše go dula ba itokišitše ka go tseba gore ba ka hlaselwa nako
ye nngwe le ye nngwe
-Mongwadi o re botša ka ga madira a kgoši Seroboka le bo Diphofa (2)
9.5 Mongwadi o dirišitše tebelelo ya motho wa boraro
-Mongwadi o re botšaka ga madira a kgoši Seroboka le boDiphofa (2)
9.6 Leina la buka ke Leratosello
-Diteng tša buka di mabapi le lerato la Kgaladi le Senoinoi mo batswadi ba bego
ba gana ge Kgaladi a nyala Senoinoi eupša Kgaladi a itšeela yenaka kgang
-Lerato leo le dirile gore go be le sello se segolo sa tšhollo ya madi gare ga motse
wa bo Kgaladi le wa boSenoinoi gammogo le magoši a go agišana nabo (2)
Sepedi Leleme la Gae / P2 13 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya
12
NSC
9.7 Maikutlo a barutwana a tlo fapana
Maikutlo a manyami
-Ntlolerole ga e tswale kgoši /mmapelo o ja serati
-Motho o swanetše go ikgethela yo a mo ratago
-Ke nyamišwa kege batswadi ba gana ge Kgaladi a nyala Senoinoi (2)
Mme a gapeletšwa go nyala Mmapitsi

SETSOPOLWA SA F
9.8. Molwantšhwa ke Kgaladi
-Bontši bja ditiragalo tša buka di dukologa godimo ga gagwe
-Morero wa buka o theilwe godimo ga gagwe
-Ditiro tša gagwe di phadima go feta tša ba bangwe
9.9 Thulanontle
-Go bolelwa ka go hlaselwa le go thopša ga Seroboka ke Sephuma (2)
9.10 Go re utullela semelo sa Segodi sa go ba boleta- O a ikokobetša ge a bolela
le kgoši
-Go re utullela maikutlo a makalo ge a e kwaka thlaselo ya Seroboka (2)
9.11 Ba ka tšhaba ba kgaogana le ditšhaba tša bona (1)
9.12 Mongwadi o tlemolotše lehuto ka go nyalana ga Kgaladi le Senoinoi lege
meloko ya bona e be e sa nyake (1)
9.13 Morero wa buka ke gore mmapelo o ja serati, sekgethelwa ga a se nyake
-Lerato la Kgaladi le Senoinoi le hlola dillo le ditsikitlano tša meno ka gore Kgaladi
o gapeletšwa go nyala Mmapitsi mola yena a nyaka go nyala Senoinoi (2)
9.14 Maikutlo a barutwana a tlo fapana
Maikutlo a manyami
-Mmapelo o ja serati.Kgaladi ge a rata Senoinoi o swanetše go lokollwa ka
gore ka maikutlo a gagwe (2)
[25]
PALOMOKA YA THLAHLOBO :80
Sepedi Leleme la Gae / P2 14 LimpopoDoE/Phupu 2023 Kreiti ya
12
NSC